Μιά σύντομη περιγραφή των πρώτων μεταπελευτερωτικών χρόνων , τότε που όλοι οι Έλληνες προσπαθούσαν να φτιάξουν το νεογέννητο Ελληνικό Κράτος .
Ή περιγραφή μας αυτή είναι βασισμένη στο βιβλίο < Στη Φωκίδα του 1851 > του αξέχαστου Λιδορικιώτη συγγραφέα Γιώργου Ε. Καψάλη , που κυκλοφόρησε το 1974 , και έχει σαν σκοπό της να δώσει μιά πλήρη εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε τότε στην Επαρχία μας , βοηθώντας ενδεχομένως νεότερους Δωριείς που θα θελήσουν , ίσως , να προχωρήσουν πιό πέρα την έρευνα αυτή .
ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Τα κείμενα αναδημοσιεύονται απ’ τη Λιδορικιώτικη ιστοσελίδα www.lidoriki.com .
Μ Ε Ρ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ
Η Φωκίδα έχει δύο επαρχίες , την Παρνασσίδα , με πρωτεύουσα τα Σάλωνα και τη Δωρίδα , με πρωτεύουσα το Λοιδωρίκι , τα διαμερίσματα αυτά δημιουργήθηκαν αμέσως μετά την απελευθέρωση και επισημοποιήθηκαν με Βασιλικό διάταγμα τον Απρίλη του 1833 .
Η Παρνασσίδα περιλάμβανε τις – ως τότε – επαρχίες Σαλώνων και Γαλαξειδίου – που υπολογίζεται πως προπολεμικά , είχαν 72.960 στρέμματα αξιοποιήσιμης γης , από τα οποία τα 16.600 βρίσκονταν σε Τούρκικα χέρια – η δε Δωρίδα από τις επαρχίες Λοιδωρικίου ( στρεμ. 82.000 – 10.000 Τούρκικα ) και Μαλανδρίνου ( στρεμ. 39.000 – 6.000 Τούρκικα ) .
Η Παρνασσίδα και η Δωρίδα – με Λοκρίδα και τη Φθιώτιδα – μπήκαν στο Νομό Φωκιδολοκρίδας , που είχε πρωτεύουσα τα Σάλωνα . Στις θέσεις – κλειδιά της Νομαρχίας τοποθετήθηκαν οι : Ίωάννης Αμβροσιάδης , Νομάρχης , Πέτρος Καψάλης , ‘Επαρχος Δωρίδας , Δρόσος Μανσόλας , Δ/ντής της Νομαρχίας και Δημήτριος Βυζάντιος , Γραμματέας της .
Την ίδια χρονιά – 20/11/1833 – ιδρύθηκε η Επισκοπή Φωκίδας και την επόμενη -16/10/1834 – το Πρωτιδικείο Φωκιδολοκρίδας , και τα δύο με έδρα την Άμφισσα .
Άξίζει να σημειώσουμε εδώ τα επαγγέλματα των κατοίκων της Φωκίδας όπως τα αναφέρει - σε έκθεσή της προς τις συμμαχικές Αυλές – η Κυβέρνηση το 1828 .
Σάλωνα = Γεωργοί , Τεχνίτες .
Λοιδωρίκι , Μαλανδρίνο , Κράβαρι = Ποιμένες , Ίερείς , Ψωμοζήται , Γεωργοί . Θλιβερή η πραγματικότητα , αφού ως ψωμοζήτες χαρακτηρίζονταν οι διακονιαραίοι που ζητιάνευαν το ψωμί , πιστεύουμε όμως , ότι η ιδιότητα αυτή αναφέρεται μάλλον στους Κραβαρίτες , που την είχαν κάνει επάγγελμα γιά πολλά - πολλά χρόνια μετά .
Στις 20/6/1836 , ο Νομός άλλαξε σχήμα – όπως όλοι – και χωρίστηκε στις Διοικήσεις Φωκίδας και Φθιώτιδας και στην Υποδιοίκηση Δωρίδας .
Πρωτεύουσες έμειναν οι ίδιες ( Σάλωνα – Λοιδωρίκι ) και στη Φθιώτιδα ορίστηκε η Λαμία ( Ζητούνι ) .
Η νέα Διοικητική αναδιάρθρωση του Κράτους είχε σαν κύριο σκοπό την καλύτερη εποπτεία και αστυνόμευση , την σκλήρυνση δηλαδή του καθεστώτος που αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα με κύριο την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των πολεμιστών του 21’, που δεν ανταμείφτηκαν για την προσφορά τους και έκαναν συχνά-πυκνά ανταρσίες .
Πράγματι , οι ανταρσίες ήταν πληγή και βάσανο που τραβούσε πολύ πίσω , απ’ το 1830 κι’ εδώ , αυτά έχουμε ομολογούν οι σύγχρονοι , μόλις ανασάνουμε , κάποιος σηκώνει τα όπλα και ‘ρχόμαστε πάλι στο βόηθα Παναγιά .
Το 1834 , αναταράχτηκε η Ανατολικά Ρούμελη κι’ η Κυβέρνηση με το Διάταγμα 19 της 31ης Μαρτίου περί προκηρύξεως της στρατιωτικής δίκης εις τας επαρχίας Δωρίδος και Φθιώτιδος όριζε :
Άρθρον 1 .
Εις τας επαρχίας Δωρίδος και Φθιώτιδος , θέλει προκηρυχθεί , άνευ αναβολής , και τεθεί εις ενέργειαν η στρατιωτική δίκη.Αύτη θέλει δικάζει όλους τους εις τα ειρημένας επαρχίας γενομένους φόνους , ληστείας και εμπρησμούς , κατά τα ταχθέντα εις τον 5 απο 17 Σεπτεμβρίου νόμον .
Άρθρον 2 .
Διορίζομεν δε.
1 . Πρόεδρον μεν του στρατιωτικού δικαστηρίου τον Ταγματάρχην , Κύριον Πιέτι του Σαμπέλλη .
2 . Δικαστάς δε , εις το αυτό δικαστήριον ,
α ) Τον Κύριον Δημήτριον Σκορδίλην , δικαστήν παρά τω εν Χαλκίδι δικαστηρίω .
β ) Τον Κύριον Βασίλειον Θεογέννην , δικαστήν παρά τω αυτώ δικαστηρίω .
γ ) Τον λοχαγόν του Πρώτου της γραμμής πεζικού Τάγματος , Κύριον Γεώργιον Καρατζάν .
δ ) Τον ανθυπολοχαγόν του Έκτου πεζικού Τάγματος , Κύριον Σπυρίδωνα Γενίσσερλην
3 . Εισαγγελέα – παρ’ αυτώ – τον εν Χαλκίδι Επίτροπον της Επικρατείας Κύριον Ράλλην
4 . Γραμματέα , τον γραμματέα του εν Χαλκίδι δικαστηρίου , Κύριον Ίσχόμαχον .
Όλα τα ειρημένα ταύτα μέλη του δικαστηρίου θέλουν απέλθη άνευ αναβολής εις Νέας Πάτρας ( Υπάτη ) , όπου θέλει συστηθή το δικαστήριον , διά ν’ αρχίσουν τας εργασίας των .
Άρθρον 3 .
Τα προς υποστήριξιν του δικαστηρίου απαιτούμενα αποσπάσματα στρατιωτικών και χωροφυλάκων θέλουν λάβει τας ανηκούσας οδηγίας και σταλή , καλούσης της χρείας , εις Ν.Πάτρας .
Άρθρον 4 .
Εάν τα εν τω άρθρω 1 αναφερόμενα κακουργήματα αναφανώσιν εις άλλας επαρχίας του Νομού Φωκίδος και Λοκρίδος , θέλει μας γνωστοποιηθή τούτο άνευ αναβολής ώστε να επεκταθή η στρατιωτική δίκη εις αυτάς .
Άρθρον 5 .
‘Η επί των Εσωτερικών και η επί των Στρατιωτικών Γραμματεία , θέλουν λάβει άνευ αναβολής τα ανήκοντα και με τους υφιστώντας νόμους συνάδοντα μέτρα , προς αποκατάστασιν της ταραχθείσης ασφαλείας και προς σύλληψιν των κακούργων .
Άρθρον 6 .
Είς τας ημετέρας επί της Δικαιοσύνης , των Εσωτερικών και των Στρατιωτικών Γραμματείας ανατίθεται....κλπ . κλπ .
Τα στρατοδικεία κι’ οι έκτακτες εξουσίες , μονάχα κουκούλωσαν τη φωτιά , δεν έφεραν όμως τα ποθητά αποτελέσματα , το κακό σιγόκαιγε κάτω απ’ τη στάχτη των καθημερινών Κυβερνητικών βεβαιώσεων γιά ησυχία , τάξη και ασφάλεια και φτάσαμε στο 36’ που ο Βασιλιάς , δοκιμάζοντας άλλους τρόπους επιβολής , απηύθυνε διάγγελμα – στις 18 Φεβρουαρίου - < Προς τους κατοίκους της Στερεάς Ελλάδος > , μήπως και τους ...ρίξει στοφιλότιμο :< Κάτοικοι της Στερεάς Ελλάδος . Όλίγοι τινές εγκληματίαι , επικεφαλής μικράς συμμορίας εξηπατημένων , ηθέλησαν να συνταράξουν την ησυχίαν , παγιωθείσαν και συντηρηθείσαν μεταξύ υμών διά των προσπαθειών της Κυβερνήσεως και διά της αγάπης υμών , προς την τάξιν , αφ’ ης στιγμής επάτησα της Ελλάδος το έδαφος .κλπ . κλπ. >
Το διάγγελμα τ’ ακολούθησε και...< μεγαλόψυχη > χειρονομία , αμνηστεία που δόθηκε σ’όλους < ...τους οπουδήποτε του Βασιλείου εξοκείλαντας εις τοιαύτας κακουργίας ( αποστασίες και ληστρικά κινήματα ) και μεταβληθέντας > , εκτός των Δήμου Τσέλιου , Ν.Ζέρβα , Καινούριου , Γ.Πεσλή , Σωτήρη Στράτου , Καλαμάτα , Κρατάσιου , Γ. Γουμχούμα , Χοντρογιανναίων και άλλων , απ’ τους οποίους άλλοι συχωρέθηκαν με τον καιρό , κι’ άλλοι βαστάνε ακόμα , με τις ομάδες τους , πλαγιές και κορφοβούνια και – παρά τους διωγμούς - < κάθονται και τρων και πίνουν και την Άρτα φοβερίζουν > που λέει και το τραγούδι .
Επακολούθησαν διοικητικές ανακατατάξεις , η Υποδιοίκηση Δωρίδας καταργήθηκε από τις 8/6/38 και στην προσπάθεια ευρύτερης αλλαγής της Διοικητικής διαίρεσης ο Νόμος ΚΕ’/ 5.12.45 ακύρωσε το διάταγμα του 1836 – με τις Διοικήσεις και Υποδιοικήσεις – και η Επικράτεια ξαναμοιράστηκε σε Νομούς – δέκα , με σαράντα εννιά Επαρχίες – όπως είναι αυτή τη στιγμή .
Τώρα πλέον , η περιοχή υπάγεται στο Νομό Φθιωτιδοφωκίδας .Τα Σάλωνα έχασαν τα πρωτεία κι’ η έδρα του Νομάρχη μεταφέρθηκε στη Λαμία ( Ζητούνι ) .Οι Έπαρχοι έμειναν όπως παλιά : Στην Άμφισσα ( της Παρνασσίδας ) , στο Λοιδωρίκι ( της Δωρίδας ) και στην Αταλάντη ( της Λοκρίδας ) , ο μέχρι τότε Νομάρχης κ.Σ.Θεοχαρόπουλος αντικαταστάθηκε απο τον κ.Γ.Οικονομίδη .
Η Δωρίδα , φτωχιά και παραμερισμένη μπήκε απ’ την αρχή στον ίδιο Νομό με την Παρνασσίδα , όπως είναι και σήμερα , ο πρώτος χωρισμός της έγινε σ’ έντεκα Δήμους - Αιγιτίου , Υαίας , Κόρακος , Κροκυλείου , Βωμέας , Οφιανίας , Ποτιδανείας , Οινεώνος , Τολοφώνος , Ολισώνος και Οιάνθης .
Με το διάταγμα της 30/10/1836 < περί οργανισμού των δήμων της Υποδιοικήσεως Δωρί- δος > , οι έντεκα έγιναν τέσσερις ,όλοι δεύτερης τάξεως .
Οι καινούργιοι – με τα χωριά τους – ήταν :
ΑΙΓΙΤΙΟΥ .
Με το Λοιδωρίκι πρωτεύουσα , τη Γρανίτσα , το Απάνω Κλήμα , το Λούτσοβο , την Απάνω Μουσουνίτσα , την Κάτω Μουσουνίτσα ,τη Συκιά , τον Κονιάκο , τι Τριβίδι , τη Σκαλούλα , τις Καρούτες , τη Στρούζα , το Σεβεδίκο , τον Άβορο και το Λευκαδίτι .
Αποτελέστηκε δηλαδή απ’ τους παλιούς Αιγιτίου , Υαίας και Κόρακος .
Δήμαρχος ο Δ.Καρανδρέας .
ΚΡΟΚΥΛΕΙΟΥ .
Με την Πενταγιού πρωτεύουσα , την Αγλαβίστα , τα Δρεστενά , το Παλιοκάτουνο , το Αβορίτι , το Βλαχοβούνι , την Κερασιά , το Κουπάκι , το Ζοργιάνο , το Αλποχώρι , την Ιτιά , την Αρτοτίνα , το Νούτσουμπρο , το Κριάτσι , το Σουρούστι , την Κοστάριτσα , τη Βοστινίτσα και το διαλυμένο , πιά , μοναστήρι του Προδρόμου .
Αποτελέστηκε από τους Κροκυλείου , Βωμέας και Οφια;νίας .
Δήμαρχος ο Κ.Κουτσόπουλος .
ΠΟΤΙΔΑΝΕΙΑΣ .
Με το Πάνω Παλιοξάρι πρωτεύουσα , το Κάτω Παλιοξάρι , τη Στύλια , την Περιθιώτισσα , το Λυκοχώρι , τον Παλιόμυλο , τον Κάμπο , τους Γκουμαίους , το Κάτω Κλήμα , την Καρυά , τον Άγιο Νικόλα , το Βλαχοκάτουνο , το Ομερεφέντη , τον Άμπλα , τον Απάνω και Κάτω Λόγγο , τη Μανάγουλη , το Χασάναγα , τα Μαλάματα , τα Καρούτια , τη Σεργούλα , το Παλιοχώρι , το Μοναστήρι της Βαρνάκοβας με καλογέρους και το Μετόχι Μαγούλι .
Αποτελέστηκε από τους Ποτιδανείας και Οινεώνος .
Δήμαρχος ο Γ.Κονδύλης .
ΤΟΛΟΦΩΝΟΣ .
Με τη Βιτρινίτσα πρωτεύουσα , την Κίσελη , τη Βίδαβη , τα Μαραζιά , την Ξυλογαιδάρα , το Βελενίκο , τη Μάκρυση , το Μαλανδρίνο , την Πλέσια ,τη Σώταινα , τη Βραίλα και τη Μηλιά .
Αποτελέστηκε από τους Τολοφώνος , Ολισώνος και Οιάνθης .
Εν τω μεταξύ οι Μουσουνίτσες μεταφέρθηκαν απ’ το Δήμο Αιγιτίου στο Δήμο Κυτινίων της Παρνασσίδας και μετά από μικροαλλαγές που έγιναν ανάμεσα στους Δήμους της Επαρχίας έχουμε :
Α Ι Γ Ι Τ Ι Ο Υ .
Με το Λοιδωρίκι πρωτεύουσα , το Λευκαδίτι , τη Συκιά , τον Κονιάκο , το Τριβίδι , το Απάνω Κλήμα , τη Γρανίτσα , το Λούτσοβο , τον Άβορο , το Σεβεδίκο , τη Στρούζα , τη Βραίλα , το Μαλαντρίνο , τη Σκαλούλα και τις Καρούτες .
Κ Ρ Ο Κ Υ Λ Ε Ι Ο Υ .
Με την Πενταγιού πρωτεύουσα ,τα Δρεστενά , τη Βοστινίτσα , την Κοστάριτσα , την Αρτοτίνα , το Νούτσουμπρο , το Κριάτσι , το Σουρούστι , το Βλαχοβούνι , την Κερασιά , το Αλποχώρι , το Ζοργιάνο , το Κουπάκι , την Ιτιά , το Παλιοκάτουνο , το Αβορίτι και την Αγλαβίστα .
Π Ο Τ Ι Δ Α Ν Ε Ι Α Σ .
Με το Απάνω Παλιοξάρι πρωτεύουσα , το Κάτω Παλιοξάρι , το Λυκοχώρι , τους Γκουμαίους , την Καρδάρα ,την Καρυά , το Βλαχοκάτουνο , το Ομερεφέντη , το Λόγγο , τη Μανάγουλη , το Χασάναγα , τα Μαλάματα , την Πηλάλα , το Κάτω Κλήμα , τον Κάμπο , τον Παλιόμυλο , τα Καρούτια , τη Σεργούλα , το Παλιοχώρι , τη Στύλια , την Περιθιώτισσα , τα Ζαμπιά και το Μοναστήρι της Βαρνάκοβας .
Τ Ο Λ Ο Φ Ω Ν Ο Σ .
Με τη Βιτρινίτσα πρωτεύουσα , την Ξυλογαιδάρα , το Βελενίκο , τα Μαραζιά , τη Μάκρυση , τη Μηλιά , τη Σώταινα , την Πλέσια , τη Βίδαβη και την Κίσελη .
Ο πληθυσμός της Επαρχίας ήταν τα τελευταία χρόνια : 1845 κάτοικοι 14.855 , 1846 κάτοικοι 15.090 , 1847 κάτοικοι 15.264 .
Το 1849 και 1850 , κατά Δήμους είχε :
1849 ………..1.850
Αιγιτίου 3.988 ……… 4.ο18
Τολοφωνος 2.323 ……….2.290
Κροκυλείου 5.500 ………..5.470
Ποτιδανείας 4.096 ………4.133
ΣΥΝΟΛΟ 15.907 ………15.911
Το 1847 , βγήκαν επαρχιακοί σύμβουλοι οι παρακάτω :
Απ’ το Δήμο Αιγιτίου , οι Καραδήμας Νίκος , Καρανδρέας Δήμος , Καραχάλιος Θανάσης και Τσαγκουρνός Γιάννης .
Απ το Δήμο Κροκυλείου , οι Κασβίκης Γιάννης , Κοντώσης Αναγνώστης , Κότταρης Αντρίτσος και Χάρης Παναγιώτης .
Απ’ το Δήμο Τολοφώνος , οι Καρανδρέας Δημήτρης , Πλεσοτογιάννης Γιάννης , Σταματόπουλος Γιάννης του Α . και Τσέλλος Νίκος .
Απ’ το Δήμο Ποτιδανείας , οι Κεφάλας Γιάννης , Πανιάς Θανάσης και Χολέβας Γιώργος .
Η Δωρίδα στον αγώνα πρόσφερε πολλά , και σ’ ανθρώπους , σε παληκάρια αλλά και σε τρόφιμα – απ’ το υστέρημα της – και σε ζωντανά , μιά απόφαση του Αρείου Πάγου , που σώθηκε , μας δίνει μιά εικόνα .
Αναφέρει : < Κατάλογος των διωρισθέντων σφακτών εν εκάστει επαρχία .
Λοιδωρίκι ……………2.000
Μαλανδρίνο …………..1.000
Σάλωνα ………….3.000
Πατρατζίκι ………….1.500
Οι βλάχοι οπού ευρίσκονται Εις Σάλωνα , Πατρατζίκι ,
Ζητούνι και Λοιδωρίκι οι :
Μαμαλαίοι ………….1.500
Ζητούνι ……………500
Μενδενίτσα …………….500
Τουρκοχώρι ……………500
Ταλάντι …………2.000
Λειβαδιά …………4.000
Θήβα …………2.000
Αθήνα …………4.000
Ν.Εύριπος …………2.000
Σύνολο ……….24.500
Απεφασίσθησαν τα άνωθεν , εκτός αρνιών και κατζικιών .Προσέτι απεφασίσθη όστις ήθελε δώση αγελάδι , εννοείται δια δέκα σφαχτά .
Έχουν έτι εκάστη πόλις , έχει να δώση τυρί εις κάθε κεφάλι ζώου , ανα μία οκά .
Τα Σάλωνα έχουν να δώσουν ελιαίς οκάδες πέντε χιλιάδες ,διά λογαριασμόν του τυριού και χίλιες οκάδες μπαρούτι με το εύλογον μολύβι .
Β’ καταγραφή των αλόγων οπού έχουν να κουβαλούν τας τροφάς εις το στρατόπεδον .
Κάθε τρία άλογα , ‘ενας άνθρωπος .
Η Λειβαδιά με τα σακκιά τους ……50
Σάλωνα ……40
Ταλάντι ……25
Τουρκοχώρι και Μενδενίτσα ….. 25
Αθήνα ……30
Θήβα ……20
Μαλανδρίνο και Λοιδωρίκι ……20
Ζητούνι …….5
Πατρατζίκι …..10
Σύνολο …..225
Ταύτα τα ανωτέρω , αποφασισθέντα παρά των παρευρεθέντων εφόρων και ο Άρειος Πάγος επεκύρωσε .
Τη 21 Ιουνίου 1822 . Έν Σαλώνοις .
Παπαιωάννης Οικονόμος – Δημήτριος ιερεύς Οικονόμος – Αναγνώστης Χριστοφόρου – Αναγνώστης Νικόλάου – Βασίλης Χατζάρας – Ηλίας Φούντας – Ηλίας Κόκκαλης –Αθα-νάσιος Οικονόμου – Στάθης Φαράντος – Αθανάσιος Τζούτζου .
Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι ………..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου