ΦΛΕΒΑΡΗΣ - ΑΠΟΚΡΙΕΣ

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

   Αυτές οι ψευτονεκραναστάσεις μας πηγαίνουν κατευθείαν στα αρχαία " Αδώνεια " , τη γιορτή του θεού Άδωνη . Την πρώτη μέρα οι γυναίκες γύρω απ' την εικόνα του νεκρού Άδωνη η γύρω από κάποιο νέο , που παρίστανε το νεκρό θεό , θρηνούσαν και μοιρολογούσαν γιά το θάνατό του , χτυπώντας τα στήθη τους . Τέλος τον συνόδευαν στον τάφο του με ήχους αυλών και έκαναν προσφορές με ώριμους καρπούς , γλυκά παό αλεύρι , μέλι , λάδι , μύρα , κι ομοιώματα πετεινών και φιδιών από ζυμάρι . Την άλλη μέρα τον μετέφεραν πίσω με γέλια και χαρές λέγοντας πως αναστήθηκε .

   'Ομως , ας γυρίσουμε πίσω στο έθιμο της Βιζύης . Μέχρις εδώ είχαμε την αστεία πλευρά . Από τη στιγμή τούτη άρχιζε μιά τελετή σοβαρή και επίσημη . Ένα αλέτρι , που είχε ετοιμάσει ο Κεχαγιάς - ο κοινοτικός κλητήρας - ήταν έτοιμο μπροστά στην εκκλησιά . Οι Κατσίβελοι το παρουσιάζουν στον Πρωτόγερο ( προύχοντα ) του χωριού , σαν να ήταν υνί που σφυρητάτησαν πριν από λίγο . Έπειτα προσάρμοζαν στο αλέτρι έναν καινούριο ζυγό , στολισμένο με λουλούδια , που έφτιαχναν γι αυτό το σκοπό τα παληκάρια κάθε χρόνο . Οι Καλόγεροι , σοβαροί σοβαροί , ζεύονταν στ' αλέτρι κι' άρχιζαν να το σέρνουν . Ένας άλλος προύχοντας , ο Μουχτάρης , κρεμούσε απ' τον ώμο του ένα σακούλι γεμάτο εκλεκτό σπόρο . Με το δεξί κρατούσε κι' έσπρωχνε το ποδάρι του αρότρου , με τ' αριστερό έσπερνε και φώναζε :

     - Να γίνει δέκα γρόσια το κιλό το στάρι !

     - Πέντε γρόσια το κιλό η σίκαλη !

     - Τρία γρόσια το κιλό το κριθάρι !

   Κι ο λαός ολόγυρα , σαν σε χορό , φώναζε κάθε τόσο με κατάνυξη :

      - Αμήν , Θεέ μου , γιά να φαν οι φτωχοί !

      - Ναι , Θεέ μου , γιά να χορτάσσει η φτωχολογιά !

   Αφού η πομπή με το αλέτρι όργωνε ένα γύρω την πλατεία , ξαναγύριζε εκεί απ' όπου ξεκίνησε . Τώρα πιά ήταν  η σειρά του λαού . Πιάναν διπλό και τριπλό χορό - μπροστά οι Καλόγεροι - και χόρευαν μέχρι αργά το βράδυ .

   Τέτοια παρόμοια έθιμα , γίνονται και σ' άλλα μέρη της Ελλάδας . Στην Ανατολική και Βόρεια Θράκη έχουμε τον   Κ ο ύ κ ε ρ ο ( η Μπέη , η Βασιλιά ) , που κι άυτός εκλεγόταν απ' τους προύχοντες . Ντυμένος με δέρματα και φορτωμένος κουδούνια , ξεκινούσε με την ακολουθία του - όλοι μασκαρεμένοι - και τριγυρνούσαν σ' όλο το χωριό . Σε μερικά μέρη τον έβαζαν πάνω σ' ένα δίτροχο αμάξι , που το σέρναν παληκάρια , κι 'από κει πάνω αυτός κι' η ακολουθία του πετούσαν τσουχτερά στεία και πειράγματα .

   Στά πόδια του είχαν τοποθετήσει την " κουνουμιά " ( οικονομία ) , μιά μεγάλη πίτα , αλειμμένη με αυγά και και μ' ένα πράσο όρθιο στη μέση , τυλιγμένο με χρυσόχαρτο . Ολόγυρά της μήλα , πορτοκάλια κι άλλοι καρποί και γλυκίσματα και μιά μποτυίλια κρασί συμβόλιζαν την αφθονία και την ευτυχία . Σου φέρνει στο μυαλό το " λίκνον " των αρχαίων Ελλήνων , κάτι σαν κανίστρι και ταυτόχρονα κούνια μωρού από κλαδιά ιτιάς , πουβ το γέμιζαν με καρπούς , στέριωναν στη μέση ένα φαλλό και το πρόσφεραν στο θεό της βλάστησης και της γονιμότητας , το Διόνυσο . Το δίτροχο αμάξι και τα πειράγματα σου θυμίζουν τα αθυρόστομα στεία που πετούσαν " εξ  αμάξης ", πάνω απ' το αμάξι τους , οι αρχαίοι Αθηναίοι στα κατ' αγρούς Διονύσια , στις Χόες των ανθεστηρίων και στα Λήναια . Όλες αυτές , λοιπόν , οι τελετές , κι' άλλες ακόμη , είναι απομεινάρια από πανάρχαιες τελετές , που έχουν σαν σκοπό τους να προκαλέσουν την καλή σοδειά . Προσπαθο΄πυν δηλαδή με μαγικό τρόπο να εξευμενίσουν τη φύση , να διώξουν τους κινδύνους που απειλούν τα σπαρτά , να τα δυναμώσουν , να βοηθήσουν γιά μιά πλούσια συγκομιδή .

   Όπως σε κάθε δημιούργημα του λαού ο αριθμός τρία παίζει ένα σημαντικό ρόλο , έτσι και η τρίτη βδομάδα της Αποκριάς είναι η πιό ξεφαντώστρα . Θες τα γλέντια των δύομπροηγουμένων εβδομάδων , που τους έχουν κουρδίσει γιά καλά , θες η αγωνία τους πως  μιά βδομάδα απομένει γιά τη μεγάλη Σαρακοστή , οι άνθρωποι νοιώθουν τη διάθεση να ξεσπάσουν ακόμα πιό έντονα . Είναι λίγο πριν απ' το τέλος ! Έτσι η τελευταία Κυριακή , της Τυρινής , είναι η " Τρανή Αποκριά ". Οι άνθρωποι πιό έξαλλοι , τα στεία πιό τολμήρά , τα λογοπαίγνια πιό τσουχτερά . Οι μασκαράδες τριγυρνούν όλη μέρα , χορεύουν και τραγουδούν , τα σπίτια ανοιχτά , φαγοπότι άφθονο . Το κάθε συγγενολόι τρώει μαζί σε πλούσιο τραπέζι , μα χωρίς κρέατα πιά , μακαρόνια , αυγά , γαλατόπιτες , τυρόπιτες , αγριολάχανα με μυζήθρα είναι τα πιό συνηθισμένα .

   Άδικα θα την πουν Τυρινή ; Τα τραγούδια τους είναι βέβαια αποκριάτικα και περιπαιχτικά :

    Πως το τρί- βρ' αμαν αμάν , πως το τρίβουν το πιπέρι ,

    πως το τρίβουν το πιπέρι , οι διαβόλ' οι καλογέροι .

   Παίζουν και διάφορα παιχνίδια , όπως το δαχτυλίδι , το μουτζούρωμα , το μάγο κ.α . Με το σούρουπο όλοι πάνς στην εκκλησία και ζητάνε συγχώρεση ο ένα ςπ' τον άλλον . Μετά την απόλυση βγαίνουν στο προαύλιο και στήνουν χορό που τον σέρνει ο παπάς . Στην Αγχίαλο έκαναν και ιπποδρομίες . Τη νύχτα ανάβουν φωτιές στις πλατείες και τους δρόμους κι' όλοι γύρω τραγουδάνε και χορεύουν . Όταν οι φλόγες κατακαθίσουν , μικροί και μεγάλοι πηδούν πάνω απ' τη φωτιά . Ύστερα πάλι χορός και γλέντι μέχρι το πρωί .

   Τη μέρα αυτή δε λείπουν κι' οι μαντείες , π.χ. ονειρομαντείες , πυρομαντίες  .΄Άλωστε και πότε δεν γίνονται ; Αφορμή γυρεύουν . Κι 'αν πεις γιά προλήψεις , υπάρχουν σωρός γιά τη μέρα αυτή .