ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ - ΑΠΡΙΛΗΣ

 

   Aperio στα λατινικά θα πει ανοίγω. Γι' αυτό οι Ρωμαίοι στον τέταρτο μήνα του χρόνου , που όλα ανοίγουν , έδωσαν το όνομα Απρίλιος και τον αφιέρωσαν στη θεά Αφροδίτη . Απρίλης και άνοιξη , Απρίλης και Πάσχα είναι γιά τον Ελληνικό λαό σχεδόν αξεχώριστα . Γι ' αυτό τον είπαν και " Ανοιξιάτη " και " Λαμπριάρη " η " Λαμπριάτη " . Τον είπαν και " Αιγιωργίτη " , απ' τη μεγάλη γιορτή που περολαμβάνει , και " Κερασάρη " εκεί που πρωτοβγαίνουν τα κεράσια .
   Όπως ο Μάρτης , έτσι κι ο Απρίλης είναι μήνας δίγνωμος : από τη μιά μεριά ο καιρός νκαλυτερεύει σταθερά , από την άλλη δεν ξεχνάει να δείξει τα χειμωνιάτικα δόντια του με βροχές και χαλάζια .
Το Μάρτη ξύλα φύλαγε , μην κάψεις τα παλούκια ,
και τ' Απριλιού τις δεκαοχτώ , μην κάψεις τα καρούλια .
( Εννοεί τα καρούλια του αργαλειού που θα κάψει κανείς σε έσχατη ανάγκη ) . η
Και τ' Απριλιού ταις δεκαχτώ
πέρδικα φόφησε στ' αυγό ( δηλαδή απ' το κρύο ).

   Αν η κακοκαιρία κάνει κακό στα σπαρτά , οι κανονικές βροχές είναι ευεργετικές , γιατί τώρα ο γεωργός θα σπείρει καλαμπόκια , ρεβύθια , τριφύλλι , ρύζι , μπαμπάκι , θα φυτέψει μελιτζάνες , σπανάκι , καρπόύζια , πεπόνια κ.α . Έτσι , με λαχτάρα περιμένει τη βροχή , που και τα σπαρτά θα μεγαλώσει και τα φρεσκοφυτεμένα θα βοηθήσει να ξεπεταχτούν . Γι ' αυτό :

Αν κάνει ο Απρίλης δυό νερά κι ο Μάης άλλο ένα ,
χαρά στονε το γεωργό πού' χει πολλά σπαρμένα .
κι ακόμη :
Αν κάνει ο Μάρτης τρία νερά κι ο Απρίλης άλλα δύο ,
να δεις του Μάρτη τα κουκιά , τ' Απρίλη τα σταράκια ,
να δεις το γέρο-κρίθαρο πως στρίφτει τα μουστάκια .

   Το χαλάζι όμως γιά το γεωργό είναι καταστροφή . Γι' αυτό προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποτρέψει τον ερχομό του η τις καταστροφές που προκαλεί, εξορκίζοντάς το με το φως της Ανάστασης . Τη νύχτα της Ανάστασης , ένας επίτροπος της εκκλησιάς ανεβαίνει στο καμπαναριό μ' ένα αναμμένο δυλί . 'Οσος τόπος γύρω φωτιστεί απ το άγιο φως , δεν έχει ανάγκη απ' το χαλάζι . Αλλού πάλι το χαλάζι ξορκίζεται με μεγάλες φωτιές τη νύχτα της Ανάστασης .
   Με το που μπαίνει ο Απρίλης έχουμε και το πρώτο χαριτωμένο έθιμο , το πρωταπριλιάτικο ψέμα . Καθένας προσπαθεί , τη μέρα αυτή , να ξεγελάσει τους άλλους με κάποιο αθώο ψέμα . Όλοι τόχουν γιά γούρι να ξεγελάσουν κάποιον . Στην Κομοτηνή λέγανε πως την Πρωταπριλιά τό 'χαν σε καλό να γελούν " γιά να γίνουν τα κουκούλια τους " , τον καιρό που τρέφανε μεταξοσκώληκες γιά μετάξι .
23 Απριλίου του Αγίου Γεωργίου ( τ' Αι- Γιωργιού ) .
   Ο Αι- Γιώργης είναι γιά τους Νεοέλληνες ό,τι ο Ηρακλής γιά τους αρχαίους . Είναι ο πιό αγαπητ'ος Άγιος , που καβάλα στ' άσπρο άλογό του σκοτώνει με το κοντάρι του το δράκοντα , τον κάθε εχθρό που απειλέι τον απροστάτευτο άνθρωπο . Έσωσε , λένε , μεσ' απ' τα δόντια του τη βασιλοπούλα , που την είχαν αφήσει να τη φάει ο δράκοντας , το πελώριο φίδι , μήπως και ξεγελαστεί κι αφήσει το νερό της πολιτείαςννα τρέξει , να ξεδιψάσει ο κόσμος .
   Ο Άγιος από τα βυζαντινά χρόνια θεωρείται προστάτης πόλεων και κρατών και στολίζει τα βασιλικά λάβαρα , καθώς και τις σημαίες και τους θυρεούς κρατών . Είναι Άγιος πολεμικός καιπροστάτης του πεζικού . Είναι Άγιος των τσοπάνηδων , αλλά και των γεωργών . Γιά τους τσοπάνηδες , ιδιαίτερα τους Σαρακατσαναίους , η γιορτή του Αι Γιώργη είναι σημαδιακή , αφήνουν τα χειμαδιά κι άνεβαίνουν στα βουνά να βοσκήσουν τα κοπάδια τους και να τυροκομήσουν . Τη μέρα αυτή λοιπόν προσφέρουν στη χάρη του , δηλαδή στην εκκλησία , ένα αρνί άσπρο , κάτασπρο . Στη στάνη γίνεται τρικούβερτο γλέντι : σφάζουν τον " Αι- Γιωργίτη " , το πιό καλοθρεμμένο αρνί τους , και καλούν σε τραπέζι συγγενείς και φίλους . Να τυριά , να γιαούρτι , γαλατόπιτες , τυρόπιτες και τα τέτοια !
   Οι γεωργοί δεν πάνε πίσω σε γιορτές . Στην Αράχωβα γίνεταιμεγάλος χορός με τούμπανα και καραμούζες . Πρώτοι οι γέροντε σέρνουν το χορό τραγουδώντας το " πανηγυράκι ":
Πανηγυράκι γίνεται , κάτω στον Αι- Γιώργη....
   Γίνεται και λιτανεία της εικόνας του αγίου , όχι μόνο γύρω απ' τα σπίτια , αλλά και στα χωράφια , γιά να τα προστατέψει ο Άγιος απ' τις καταστροφές . Στη Μεσημβρία της Ανατολικής Ρουμελίας γινόταν και μιά γιορτή όπου έπαιρναν μέρος μόνο γυναίκες . Κι αλλού πάλι άλλες εκδηλώσεις που δείχνουν πως η γιορτή του Αγίου είναι προ πάντων ανοιξιάτικη γιορτή . Στη μνήμη του κάνουν και διάφορους αγώνες , ίσως γιατί του αποδίδουν πολλά κατορθώματα . Στην Αράχωβα έχουμε το τρέξιμο των γερόντων με βραβείο ένα αρνί . Την άλλη μέρα αγωνίζονται στο πήδημα , την τρίτη στην πάλη και τη σφαιροβολία . Μετά τους αγώνες όλοι πιάνουν το χορό .
  Στο Λιδορίκι , τ' Αι-Γιωργιού είναι μιά ξεχωριστή γιορτή , πέρα απ' το ότι γιορτάζει το μισό..χωριό , γινόταν , και γίνεται , ένα όμορφο πανηγύρι , στ' αλώνι που υπάρχει πίσω απ' την εκκλησία τ' Αι Γιώργη , στο πάνω χωριό το Βαρούσι , μετά τη λειτουργία , μαζεύονται οι χωριανοί στο χώρο αυτό όπου γίνονται αγώνες , τρέξιμο , λιθάρι , με έπαθλα , γιά τους νικητές , ζωντανά αρνιά .
   Ο κόσμος , μαζεμένος γύρω-γύρω , αφήνει χώρο και γιά τους αγώνες αλλά και , κυρίως για το γλεντοκόπι που θα επακολουθήσει , στη μέση η ντόπια κομπανία δημοτικής μουσικής κι ολόγυρα πολύς κόσμος που έχει πιάσει από ..νωρίς θεση , με το σχετικό ..στριμωξίδι , φυσικά .
   Εκείνο όμως που ξετρέλλαινε τα παιδιά , παλιότερα , ήταν το αμόλυμα του αερόστατου , ανήμερα τ' Αι Γιωργιού , γινόταν αεροστατο...πόλεμος , ανάμεσα στα παιδιά των διαφόρων μαχαλάδων του Λιδορικιού , ήταν ζήτημα...τιμής να φτιάξουν το καλύτερο αερόστατο , και γιά να είναι όλα έτοιμα την μέρα αυτή , άρχιζαν τις..προεργασίες από μέρες πριν , και τη μέρα της γιορτής , μετά το σχόλασμα της εκκλησίας , κι' ενώ γίνονταν οι αγώνες κι' ο κόσμος είναι μαζεμένος τα παιδιά αμολάνε τ' αερόστατά τους , με σκοπό να νικήσουν , να πάει δηλαδή το δικό τους αερόστατο πιό μακριά απ' τα άλλα .

   Μιά υπέροχη φωτογραφία απ' το πανηγύρι τ' Αι -Γιωργιού στο Λιδορίκι , ο αγώνας του ..λιθαριού είναι σε εξέλιξη , αριστερά φαίνεται καθαρά ένας λιθοβόλος σε πρόσπάθειά του , ενώ ο κόσμος ολόγυρα παρακολουθεί με ενδιαφέρον .

 

   Σε άλλα μέρη γίνονται ιπποδρομίες με διάφορα βραβεία , σέλες , χάμουρα , ντουφέκια , ένα άλλο έθιμο που μας θυμίζει την αιώρα των αρχαίων Ελλήνων είναι οι κούνιες , που φτιάχνουνε στα δέντρα και κουνιούνται " γιά το καλό " .
   Η μέρα της γιορτής του Αγίου ήταν τόσο σημαντική γιά τον αγροτικό και κτηνοτροφικό πληθυσμό της χώρας , που θαρρείς και ισοδυναμούσε με πρωτοχρονιά γιά ορισμένα πράγματα . Γιατί αυτή τη μέρα κάνανε όλες τις συμφωνίες και τις προσλήψεις υπηρετών , ψυχογιών όπως τους έλεγαν , των βοσκών , των αγροφυλάκων και παλιότερα των παπάδων . Ακόμη και χρήματααν δανείζονταν , ορόσημο γιά την επιστροφή ήταν η γιορτή του Αι- Γιώργη .

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι.........